Grond voor bouwprojecten moet op een technische manier worden bekeken. Is het bijvoorbeeld geschikt als vulmateriaal onder de straat of als fundering bij een bouwproject? Zit er vervuiling in waardoor het ergens niet mag worden toegepast? Met het zeven, transporteren en roeren wordt de aarde behandeld als een materiaal, de textuur wordt gecategoriseerd aan de hand van de korrelgrootte en samenstelling van stoffen.

De behandeling van grond met toepassing als leeflaag (de toplaag van de bodem, bestemd voor begroeiing, ongeveer 60cm dik) moet echter op een hele andere manier worden benaderd. Hier is het op de eerste plaats een levende structuur en niet slechts een technisch materiaal. Dit betekent dat de aanwezige wortelstructuren, de diversiteit aan bodemleven en pioniersplanten een rol spelen. Vooral de tijd die de aarde krijgt om te rusten wordt belangrijk. Het verschil is dat grond voor bouwprojecten een materiaal is en grond voor groenvoorziening een levend systeem.

De waarde van een braakliggend terrein of depot is daarom vanuit een ecologisch perspectief anders dan vanuit bijvoorbeeld een financieel perspectief. Hier kan een zekere rust en dus biodiversiteit gewaarborgd worden die elders in de stad niet gewild is. Een soort biodiversiteitsfabriek of pionierbank. Grond bestemd als leeflaag kan een brug slaan tussen grond als materiaal en grond als ecosysteem, tussen de praktische belangen en de lange termijn doelen.

Als een leeflaag uit dode aarde bestaat, houdt het geen vocht vast, biedt het een slechte infiltratie bij regen en kan het zelfs gaan stinken door een zuurstoftekort ivm een dichte toplaag. Bacteriën die zonder zuurstof organisch materiaal omzetten (anaeroob), produceren gassen als methaan (de bubbels in het ijs van een bevroren vijver zijn bijvoorbeeld door anaerobe bacteriën geproduceerd methaangas van het omzetten van organisch materiaal op de bodem van de vijver). Hierdoor kan slib ook stinken als het nog nat is. Hoe sneller er zuurstof bij kan, hoe minder de productie van gas.

Het rijpingsproces is dus niet alleen maar het ontvochtigen van de bagger, maar ook de transitie van anaerobe (zonder zuurstof) bacteriën naar aerobe (met zuurstof) bacteriën. Op geroerde grond ontstaan biotopen van pioniers, dit kunnen planten, vogels, insecten etc zijn. Pioniers zijn simpelweg de eerste organismen die op de nieuwe biotoop kunnen overleven of zelfs gedijen. Deze biotopen bezitten veel biodiversiteit en waarborgen op deze manier de weerbarstigheid van het grotere ecologische gebied (zie afbeelding biodiversiteit).

Biodiversiteit: Een biotoop langs het slibdepot met distels, kattestaart, heelblaadje en meer plantensoorten.

Als bij bijvoorbeeld een nieuwe woonwijk plantsoenen worden aangelegd zal de grond in eerste instantie erg structuurloos en ‘dood’ zijn. De bodem is vaak schraal, of de klei in de aarde is op elkaar gedrukt en heeft geen zuurstof. Als zich in deze ‘leeflaag’ pioniersplanten uitzaaien, biedt dit een betere structuur en nutriëntenbalans. De wortels zorgen voor zuurstof- en waterkanalen (zie afbeelding wortels) en de wortelknolletjes van vlinderbloemigen binden stikstof en maken deze zo beschikbaar voor andere planten.

Wortels: Diep wortelende plant in vochtige, rijke baggeraarde

Een levende aarde biedt een bredere biodiversiteit (voor de weerbaarheid van ons gehele natuurlijke systeem en dus het overleven van de mens), een beter water absorberend vermogen (voor minder wateroverlast, minder overloop in ons rioolsysteem), voedsel voor insecten en essentiële bestuivers (nodig in onze voedselproductie en pestbestrijding), bescherming tegen erosie (tegen het verschralen van de grond en overlast van modderstromen of inzakkende hellingen).

Een ecologisch voordelig aspect van de baggerdepots is dat het terrein weinig menselijke activiteit kent gedurende vrij lange periodes. Hierdoor kunnen zich langs de randen ook 2-jarigen of vaste planten ontwikkelen (zie afbeelding vaste plant), kunnen de pioniers zich uitzaaien en kan er ook fauna van deze biotoop gebruik maken.

Heelblaadje: Het heelblaadje is een vaste plant die op het baggerdepot veel voorkomt rondom de bassins.

Waar landbouw minder ruimte biedt voor biodiversiteit, kan de stad een belangrijke rol krijgen in het steeds opnieuw beschikbaar stellen van geroerde aarde door biodiversiteit en daardoor de veerkracht van het natuurlijke systeem te waarborgen.

6 september 2018